سوالی که بسیاری از بانوان میپرسند این است که تشکیل قلب جنین کی اتفاق میافتد؟ همچنین، اگر مشکلی مادرزادی در قلب جنین وجود داشته باشد، چگونه میتوان از طریق اکوی قلب جنین به آن پی برد؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ داده شده است. همچنین، در انتهای مقاله میتوانید سوالات خود را از دکتر سعید بیطرفان، فوق تخصص قلب اطفال، بپرسید و مشاوره رایگان دریافت کنید.
چه زمانی ضربان قلب جنین شما شروع می شود؟
تشکیل قلب جنین و شروع ضربان آن در اوایل هفته چهارم پس از لقاح یا شش هفته پس از اولین روز آخرین قاعدگی آغاز میشود. در این زمان، حرکات ظریف و سریع لوله قلب در حال رشد جنین را میتوان در سونوگرافی مشاهده کرد.
وقتی متوجه میشوید که باردار هستید، دیدن ضربان قلب کودکتان میتواند یکی از هیجانانگیزترین لحظات زندگی شما باشد. قلب در حال رشد فرزندتان به سرعت میتپد تا خون اکسیژندار و مواد مغذی را به سایر اندامهای در حال رشد برساند.
با این حال، در هفته ششم بارداری، قلب جنین تشکیل شده است ولی هنوز به طور کامل تکامل نیافته است. به همین دلیل، کالج زنان و زایمان آمریکایی (ACOG) حرکت موجی سلولها در لوله قلب اولیه جنینی را به جای ضربان قلب به عنوان “فعالیت قلبی” تعریف میکند.
اگر سونوگرافی سه ماهه اول بارداری انجام دهید (شاید به این دلیل که قبلاً یک عارضه بارداری داشته اید). ممکن است فعالیت قلبی را در همین اوایل بارداری ببینید. این سونوگرافی همچنین می تواند برای غربالگری مشکلات قلبی استفاده شود. که در صورت وجود سابقه خانوادگی مشکلات مادرزادی قلبی ممکن است مهم باشد.
اگر در اولین سونوگرافی، سونوگرافیست شما نتواند نبض قلب جنین را ببیند. ممکن است این زمان برای دیدن حرکت قلب خیلی زود باشد (که این معمول است!). همچنین اگر هیچ حرکت قلب وجود نداشته باشد. ممکن است “سقط جنین از دست رفته” یا تخمک سوخته شده باشد. این بدان معنی است که تخمک بارور شده در حال رشد نیست. متخصص زنان و زایمان شما در مورد معنای سونوگرافی فردی و اقدامات بعدی شما با شما صحبت خواهد کرد.
لزوم مراجعه به فوق تخصص قلب کودکان جهت اکوی قلب جنین
تاریخچه اکوی قلب جنین
تشخیص بیماری قلبی در رحم در طول حدود پنجاه و هشت سال گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است. سال 1965 زمانی است که اولین گزارش درخصوص تشخیص ضربان قلب جنینی توسط سونوگرافی داده شده. با پیشرفت تکنولوژی و دانش بشری در این رشته، امروزه مشاهده ساختمان و عملکرد قلب جنین امکان پذیر شده. همچنین انواع آریتمی ها (ضربانهای غیر طبیعی) و مشکلات ساختمانی در قلب جنین نیز قابل تشخیص شده است.
شیوع بیماریهای قلبی مادرزادی
جالب است بدانید شایعترین بیماری مادرزادی که یک نوزاد با آن متولد می شود. مربوط به مشکلات قلب نوزاد است. شیوع کلی بیماری مادرزادی قلبی نزدیک به پنجاه مورد در هر هزار تولد زنده است.
بیماریهای مادرزادی قلب شش برابر بیشتر از ناهنجاری های کروموزومی و چهار برابر بیشتر از نقص لوله عصبی شیوع دارند. ایجاد نقایص قلبی مادرزادی به طور تقریبی اثر متقابل ژن ها، محیط و شانس است. 70 تا 85 درصد موارد بیماری مادرزادی قلبی دلایل چند عاملی دارند.
با این حال، نیمی از موارد بیماریهای مادرزادی قلبی جزئی هستند و به راحتی با جراحی اصلاح می شوند. بقیه این گروه بیماریها بیش از نیمی از مرگ و میرهای ناشی از ناهنجاری های مادرزادی در دوران کودکی را تشکیل می دهند.
پیشرفتهای بوجود آمده در تشخیص به موقع و درمان بیماریهای قلبی مادرزادی منجر به تغییر در شیوع سنی بیماری در جوامع انسانی شده است. به طوری که تعداد بزرگسالان که با بیماریهای قلبی مادرزادی زندگی می کنند از تعداد کودکانی که با بیماریهای قلبی مادرزادی زندگی می کنند بیشتر شده است. علت آن تشخیص و درمان بموقع این نوع بیماری هاست. حتی بعضی از بیماریهای قلبی را می توان قبل از تولد و در دوران جنینی درمان کرد.
سرنوشت یک مشکل قلبی مادرزادی
اینکه بعد از تشخیص بیماریهای قلبی جنین چه سرنوشتی برای جنین بوجود می آید. بسیار مورد توجه والدین با این مشکلات است. در بررسی یک اکوی قلب جنین سه نتیجه ممکن است حاصل شود.
- اول اینکه جنین سالم است. برای خانواده ای که احتمال مشکل قلبی جنین وجود داشته خیلی خبر خوبی است و نگرانیشان برطرف میشود
- حالت دوم مشکلات قابل درمان قلب جنین است که با تشخیص به موقع و درمان مناسب در زمان مناسب انجام می شود و سلامتی فرزند این خانواده تامین می شود
- حالت آخر اینکه در موارد مشکلات پیچیده قلبی در جنین گاهی هیچ درمانی وجود ندارد و با مشاوره با خانواده مشکلات و عوارض ادامه بارداری توضیح داده می شود. و تصمیم نهایی را خانواده با دانش کامل می گیرد
اهمیت تشخیص قبل از تولد
تشخیص قبل از تولد ضایعات قلبی در جنین از این نظر بسیار مهم است که می توان قبل از تولد نوزاد برای درمان های بعد از تولد برنامه ریزی مناسبی کرد و نتایج بالقوه بهتری برای نوزادان تازه متولد شده با مشکل قلبی بدست آورد.
با مشاوره با والدین می توان مشکلات قلبی فرزندشان را توضیح داد، خطرات احتمالی برای جنین را بیان کرد و همچنین راهکارهای درمانی ممکن را بررسی کرد و با تصمیم والدین بهترین اقدام را انجام داد.
چگونه قلب و سیستم گردش خون کودک شما رشد می کند؟
تشکیل قلب جنین در اوایل بارداری شروع می شود و شکل ریتم ضربان قلب کودک شما حتی پس از تولد حتی زمانی که از رحم مادر به دنیای خارج سازگار می شود، تغییر می کند.
رشد سه ماهه اول
در چهار هفتگی جنینی، یک خوشه مشخص از سلول ها در داخل جنین شما تشکیل شده است. که به زودی به قلب و سیستم گردش خون کودک شما تبدیل می شود. در هفته پنجم، ساختارهای اولیه ای که به قلب کودک شما تبدیل می شوند. به طور خود به خود شروع به تپش می کنند.
در این مراحل اولیه، قلب شبیه لولهای است که میپیچد و تقسیم میشود تا در نهایت قلب و دریچههایی (که باز و بسته میشوند تا خون را از قلب به بدن هدایت کنند) تشکیل میدهند. رگ های خونی پیش ساز نیز در طول چند هفته اول در جنین شروع به تشکیل می کنند.
رشد سه ماهه دوم بارداری
در هفده هفتگی بارداری، مغز جنین شروع به تنظیم ضربان قلب می کند. تا برای زندگی در دنیای بیرون آماده شود. (تا این مرحله، فعالیت الکتریکی قلب خود به خود رخ می داده).
مویرگ ها نیز در طول سه ماهه دوم با سرعت تشکیل می شوند. این رگهای خونی کوچک، خون اکسیژندار را به بافتهای بدن کودک میرسانند و سپس خون بدون اکسیژن را به سیستم گردش خون بازمیگردانند.
بین هفته های هفده تا بیست، حفره های قلب به اندازه ای رشد کرده اند که در سونوگرافی واضح تر ظاهر می شوند. در طول اکوی قلب جنین در سه ماهه دوم، پزشک ساختار قلب کودک شما را بررسی می کند و هرگونه نقص مادرزادی قلب را بررسی می کند.
اگر پزشک شما نیاز به گوش دادن و مشاهده بهتر قلب کودک شما داشته باشد. ممکن است اکوکاردیوگرام جنین را بین هفته های هجده تا بیست و چهار بارداری توصیه کند. اگر سابقه خانوادگی نقایص مادرزادی قلب دارید، یا اگر دیابت، بیماری فنیل کتونوری یا بیماری خودایمنی دارید، باید اکو قلب جنین درخواست شود.
رشد سه ماهه سوم
سیستم گردش خون نوزاد در سه ماهه آخر بارداری به آرامی و پیوسته به رشد خود ادامه می دهد. به طوری که تا هفته ی سی و هفت، برای کار در خارج از رحم آماده می شود.
قلب جنین پسر در چند هفتگی تشکیل میشود؟
قبل از حدود هفته هشتم بارداری، پزشک ممکن است بارداری را تایید کند. بافت قلب در حدود 5 تا 6 هفته بارداری شروع به تپش می کند. اگرچه قلب هنوز رشد نکرده است، تپش ها به عنوان ضربان قلب در سونوگرافی ثبت می شود. همچنین، ممکن است در این مرحله بتوان اولین علامت قابل مشاهده جنین را که به عنوان قطب جنین شناخته می شود، مشاهده کرد. قلب جنین در هفته دهم بارداری کاملاً رشد می کند.
حقیقت این است که قلب کودک شما احتمالاً در هفته ششم بارداری شروع به تپیدن می کند. شما حتی می توانید این سوسو زدن نور را در سونوگرافی مشاهده و اندازه گیری کنید. ضربان در دقیقه (bpm) با سرعت آهسته 90 تا 110 ضربان در دقیقه شروع می شود و روزانه افزایش می یابد.
افزایش آنها ادامه می یابد تا زمانی که در حدود هفته 9 به اوج خود برسد، بین 140 تا 170 ضربان در دقیقه. این مقدار برای پسران و دختران به طور یکسان می باشد و تفاوتی در آن ها دیده نمی شود. این یک باور اشتباه است که فکر می کنند ممکن است ضربان قلب جنین پسر و دختر با هم متفاوت باشند.
چگونه ضربان قلب در طول بارداری تغییر می کند؟
در طول بارداری، قلب کودک شما به رشد خود ادامه خواهد داد. ضربان قلب جنین در هفته های اول بارداری با تعداد 90 تا 110 ضربان در دقیقه شروع می شود. در حدود هفته های نه تا ده بارداری، این تعداد تا 140 تا 170 ضربه در دقیقه افزایش می یابد و به اوج خود می رسد.
پس از آن، ضربان طبیعی قلب جنین بین 110 تا 160 ضربان در دقیقه در سه ماهه دوم و سوم در نظر گرفته می شود. به خاطر داشته باشید، ضربان قلب کودک شما می تواند در طول بارداری و در هر ویزیت قبل از تولد متفاوت باشد.
اگر ضربان قلب کودک شما خیلی کند، خیلی سریع یا نامنظم باشد. ممکن است پزشک شما نگران شود. اگر چنین است، احتمال نادری وجود دارد که کودک شما به بیماری قلبی مبتلا شود. به همین دلیل است که پزشک زنان شما در هر ویزیت ضربان قلب کودک شما را کنترل می کند.
اگر پزشک شما هر گونه نگرانی در مورد رشد قلب کودک شما داشته باشد. ممکن است برای بررسی بیشتر قلب جنین اکوکاردیوگرام جنین را تعیین کند.
مادران برای سلامت قلب فرزندانشان چه باید بکنند؟
بارداری دوران بسیار حساسی است. جنین دائما در حال رشد است. تغییرات زیادی در رحم رخ می دهد. محیط خارجی می تواند بر رشد سلول های جنین درحال رشد تأثیر بگذارد. برای کمک به تشکیل قلب جنین و سلامت قلب کودک و کمک به رشد طبیعی وی زنان باردار باید توجه داشته باشند:
1- اسید فولیک مصرف کنید و غذاهای حاوی اسید فولیک را قبل و در دوران بارداری انتخاب کنید. این مواد می توانند به سلامت تشکیل قلب جنین و پیشگیری از بیماری قلبی مادرزادی در نوزادد جلوگیری کند.
2- از مصرف مواد محرک مانند تنباکو، الکل،… در دوران بارداری پرهیز کنند.
3- اگر مادر دیابت نوع دو یا دیابت بارداری دارد. قند خون را خوب کنترل کنند.
4- از داروهایی که برای زنان باردار توصیه نمی شود. مانند داروی آکنه آکوتان، … پرهیز کنند.
5- در دوران بارداری، مادران باید به ضربان قلب جنین، سونوگرافی های منظم و همچنین اکوی قلب جنین برای بررسی وضعیت قلبی عروقی و همچنین رشد کودک توجه کنند تا نقایص مادرزادی را زود تشخیص داده و با روش های مناسب درمان بموقع درمان کنند.
مراجع:
https://www.healthline.com/health/pregnancy/when-can-you-hear-babys-heartbeat#fetal-bpm
دکتر سعید بیطرفان فوق تخصص قلب اطفال و اکوی قلب جنین