رگ اضافه در قلب نوزادان یا PDA (Patent Ductus Arteriosus) عبارتی است که برخی والدین ممکن است پس از مراجعه به متخصص قلب اطفال و انجام اکو قلب برای فرزندشان با آن مواجه شوند. اما PDA چیست؟
رگ اضافه در قلب نوزاد یا PDA چیست؟
مجرای شریانی باز یا به اصطلاح عامیانه تر رگ اضافه در قلب، رگ خونی اضافه‌ای است که در دوران جنینی و پس از به دنیا آمدن نوزاد، در بدن او وجود دارد.
در بیشتر نوزادانی که عملکرد قلبشان طبیعی است؛ رگ اضافه قلب پس از چند روز کوچک شده و خود به خود از بین می‌رود. اگر این شریان بیشتر از چند روز باز بماند؛ ممکن است جریان خون اضافه وارد ریه ها شود.
اگر مجرای شریانی ایجاد شده بزرگ باشد، احتمال وقوع مشکلات و خطرات بیشتر وجود دارد. برخی دیگر از مجراهای شریانی باز کوچک‌تر، که در چند روز اول بسته نمی‌شوند. احتمالا تا یک سالگی کودک خود به خود بسته خواهند شد.
اگر نوزاد نارس باشد، احتمال باز ماندن رگ اضافه قلب وجود دارد. این مورد به خصوص اگر نوزاد مشکل ریوی هم داشته باشد بسیار شایع می شود. اگر چنین حالتی پیش آید، پزشکان باید این مجرای شریانی بازشده را ببندند.
مطلب مرتبط آیا سوراخ پی اف او در قلب نوزاد خطرناک است ؟
در صورت وجود رگ اضافه در قلب نوزادان چه اتفاقی پیش می‌آید؟
مجرای شریانی یک رگ خونی عادی است که دو شریان اصلی حمل کننده خون از قلب را به هم متصل میکند (آئورت و سرخرگ ریوی).
تا زمانی که جنین در رحم مادر است، ریه‌ها کار نمی کنند. چون نوزاد از طریق جفت مادر به طور مستقیم اکسیژن را دریافت می کند. مجرای شریانی، خون را از ریه ها دریافت کرده و آن را مستقیما به بدن می فرستد.
هنگامی که نوزاد به دنیا می آید و استفاده از ریه ها شروع میشود؛ دیگر به این مجرای شریانی نیاز نیست. معمولا این مجرا تا دو روز پس از تولد بسته خواهد شد.
اگر این مجرای شریانی بسته نشود، نوزاد به بیماری رگ اضافه قلب یا PDA مبتلا میشود. در این صورت خون اکسیژن دار گرفته شده از آئورت (با میزان اکسیژن بالا) با خون کم اکسیژن گرفته‌شده از سرخرگ ریوی (میزان پایین اکسیژن) ترکیب میشود. در نتیجه خون بسیار زیادی وارد ریه ها میشود. به این ترتیب قلب باید فشار اضافه‌ای تحمل کند و فشار خون سرخرگ های ریوی نیز افزایش می‌یابد.
ممکن است برخی نوزادان با مشکلات قلبی خاصی متولد شوند؛ که میزان جریان خون جاری از قلب به ریه‌ها یا جریان خون اکسیژن دار جاری به بدنشان کاهش یابد. در چنین مواردی وجود جریان شریانی باز موثر است، به همین دلیل ممکن است پزشک برای باز ماندن این شریان، دارو تجویز کند.
علت به وجود آمدن رگ اضافه قلب
PDA قلب از مشکلات جنینی به وجود می آید؛ اما به هرحال دلیل مشخصی برای ابتلا به چنین بیماری هایی وجود ندارد. ممکن است عوامل ارثی در پیدایش چنین بیماری هایی نقش داشته باشند.
برقراری اتصال عروقی بین دو رگ اصلی منشعب شده از قلب (آئورت و سرخرگ ریوی) برای برقراری گردش خون جنین ضروری است. از آنجایی که جنین تا زمانی که در رحم مادر است، اکسیژن خون خود را از گردش خون مادر دریافت میکند. مجرای شریانی نمی گذارد خون وارد ریه های درحال رشد جنین شود.
معمولا دو تا سه روز پس از تولد، مجرای شریانی بسته میشود. اگر نوزاد نارس باشد، این اتصال کمی دیرتر بسته خواهد شد. اما اگر این مجرای شریانی همچنان باز بماند یعنی نوزاد به رگ اضافه قلب مبتلا شده است.
وجود این مجرای شریانی غیرعادی باعث میشود که ریه‌ها و قلب نوزاد مجبور شوند خون زیادی را به گردش درآورند. اگر این مسئله درمان نشود؛ ممکن است، میزان فشار خون ریه نوزاد افرایش یابد (پرفشاری خون ریوی) و قلب او بزرگ و ضعیف شود.
علائم رگ اضافه در قلب ( PDA )
در نوزادان مبتلا به رگ اضافه قلب حاد، نشانه‌های زیر مشاهده میشود:
- نبض جهشی قوی
- تنفس سریع
- خوب غذا نخوردن
- تنگی نفس
- تعریق در زمان غذا خوردن
- خیلی زود خسته شدن
- روند رشد ضعیف
رگ اضافه در قلب چگونه تشخیص داده میشود؟
اگر پزشک شک داشته باشد که نوزاد به رگ اضافه قلب مبتلاست یا نه؛ با استفاده از گوشی پزشکی به صدای غیرمعمول قلب گوش می‌دهد (معمولا در نوزادان مبتلا به مجرای شریانی باز، صدای غیرمعمول قلب شنیده میشود). در ادامه برای تشخیص بهتر PDA ممکن است نیاز به انجام آزمایش های زیر هم باشد:
1- تصویربرداری اشعه ایکس: در این روش از قفسه سینه نوزاد با استفاده از امواج ایکس ری تصویر برداری می شود.
2- نوار قلب اطفال: در روند این آزمایش، فعالیت الکتریکی قلب سنجیده میشود. اگر قلب بزرگ شده باشد، نوار قلب می‌تواند آن را نشان داد.
3- اکوی قلب کودکان: در روند این آزمایش، با استفاده از امواج صوتی می‌توان مشکلات قلبی را تشخیص داد. با انعکاس این امواج صوتی از قلب، تصویر این عضو ایجاد میشود. در بیماران مبتلا به رگ اضافه قلب می‌توان متوجه شد که این مجرا تا چه حد باز است و سازوکار قلب با وجود این مجرا چگونه است
برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با نوار قلب و اکوی قلب در اطفال می توانید روی گزینه های زیر کلیک کنید.
درمان PDA قلب ( رگ اضافه قلب)
سه روش مختلف برای درمان رگ اضافه در قلب در نوزادان وجود دارد: مصرف دارو، روش‌های درمانی مبتنی بر کاتتر و انجام عمل جراحی.
اگر رگ اضافه قلب به اندازه‌ای بزرگ باشد که میزان جریان خون وارد شده به ریه ها بیش از حد باشد. پزشک این مجرا را خواهد بست چون این حالت منجر به بزرگ شدن قلب نیز خواهد شد.
همچنین اگر احتمال ابتلا به عفونت قلبی خاصی چون اندوکاردیت وجود داشته باشد. باز هم پزشک مجرای شریانی را خواهد بست. این بیماری عفونی بر بافت پوششی قلب و رگ‌های خونی تاثیر می‌گذارد. اندوکاردیت یک بیماری جدی است و برای درمان آن باید داروی آنتی‌بیوتیک درون‌وریدی تزریق کرد.
عوامل موثر بر ابتلا به PDA قلب
عوامل خطرساز ابتلا به رگ اضافه قلب در نوزادان شامل موارد زیر است:
1- تولد زودرس: معمولا رگ اضافه قلب بیشتر برای آن‌دسته از نوزادانی پیش می‌آید که زودتر از زمان موعد متولد می‌شوند.
2- سابقه خانوادگی و بیماریهای ارثی دیگر: سابقه خانوادگی ابتلا به بیماریهای قلبی و دیگر بیماریهای ارثی مانند سندرم داون، می‌تواند .خطر ابتلا به رگ اضافه قلب را افزایش دهد.
3- ابتلا به عفونت سرخچه در دوران بارداری: اگر مادر در دوران بارداری به سرخچه مبتلا شود؛ خطر ابتلا به بیماری های قلبی در نوزاد افزایش می‌یابد. ویروس سرخچه از طریق جفت مادر به سیستم گردش خون نوزاد منتقل شده و به رگ‌های خونی و اندام‌های نوزاد از جمله قلب آسیب می‌رساند.
4- تولد در مناطق مرتفع (نسبت به سطح دریا) : آن‌دسته از نوزادانی که در شهرهایی متولد می‌شوند که حدود سه کیلومتر بالاتر از دریا می باشد، بیشتر در معرض ابتلا به مجرای شریانی باز هستند.
5- جنسیت مونث: احتمال ابتلای دختران به این بیماری دو برابر بیشتر از پسران است.
عوارض رگ اضافه در قلب
در صورت درمان نکردن PDA قلب یا همان رگ اضافه در قلب می تواند آسیب هایی براینوزاد بوجود آوری. اگر اندازه PDA کوچک باشد، احتمالا مشکل خاصی برای نوزاد پیش نمی‌آید؛ اما اگر رگ اضاف بزرگ باشد احتمال ایجاد آسیب‌های جدی تر وجود دارد که اگر درمان نشوند، احتمال پیشامد مشکلات زیر برای نوزاد وجود دارد:
فشار خون بالای ریه‌ها (پرفشاری خون ریوی)
وقتی میزان زیادی از خون موجود در سرخرگ های اصلی قلب از طریق رگ اضافه قلب به گردش درآیند، میزان فشار خون موجود در ریه‌ها افزایش می‌یابد و فرد به پرفشاری خون ریوی دچار میشود.
این بیماری باعث میشود ریه‌ها دچار آسیب دائمی شوند. اگر رگ اضافه قلب خیلی بزرگ باشد. فرد به «سندرم ایزن‌منگر» دچار میشود. این سندرم نوعی بیماری است که در آن فشار خون افزایش یافته ریه به حالت عادی بازنمی گردد.
نارسایی قلبی
وجود رگ اضافه قلب یا PDA در نهایت منجر به بزرگ و ضعیف شدن قلب و ابتلا به نارسایی قلبی خواهد شد. نارسایی قلبی نوعی بیماری مزمن است که در آن قلب نمی‌تواند به خوبی جریان خون را در بدن به گردش درآورد.
عفونت قلبی (اندوکارتیت)
احتمال بیشتری وجود دارد تا افرادی که مشکلاتی در ساختار قلبشان دارند (مانند مجرای شریانی باز) به التهاب بافت پوششی قلب مبتلا شوند (اندوکارتیت عفونی).
آیا بارداری برای مادرانی که مشکل قلبی دارند خطرناک است؟
بیشتر زنانی که رگ اضافه قلب کوچکی دارند، می‌توانند بدون هیچ مشکلی دوران بارداری را بگذرانند اما اگر فردی دچار مشکلات قلبی حادتری باشد (مواردی مانند نارسایی قلبی، آریتمی یا پرفشاری خون ریوی)؛ احتمال پیشامد مشکلات بیشتر در دوران بارداری وجود دارد.
اگر شخص به سندرم ایزن‌منگر دچار باشد، نباید باردار شود چون بارداری می‌تواند با خطر مرگ برای او همراه باشد.
اگر دچار بیماری های قلبی خاصی هستید (درمان‌شده یا درمان‌نشده)؛ با پزشک خود راجع به برنامه ریزی های مربوط به تنظیم خانواده مشورت کنید. در برخی موارد شاید لازم باشد با پزشک متخصص بیماری های قلبی مادرزادی، ژنتیکی و زایمان های پرخطر نیز ملاقات کنید.
مصرف برخی داروهای قلبی می‌تواند باعث ایجاد مشکل در زایمان نوزاد شود و ممکن است لازم باشد که قبل از باردار شدن، مصرف برخی از آن‌ها را قطع یا تعدیل کنید.
راه های پیشگیری از ابتلای نوزاد به PDA
هیچ راهی وجود ندارد که با استفاده از آن، بتوان با اطمینان از تولد نوزاد مبتلا به رگ اضافه قلب یا PDA قلب جلوگیری کرد اما به هرحال مهم است که هر اقدام احتمالی که منجر به گذراندن دوران بارداری ایمن میشود. انجام شود. برخی از اصل‌های اولیه شامل موارد زیر هستند:
1- راجع به مراقبت‌های پیش از زایمان آگاهی کسب کنید. ترک سیگار، کاهش اضطراب، توقف اقدامات پیشگیری از بارداری مواردی هستند که باید قبل از باردار شدن راجع به آن‌ها با پزشک خود مشورت کنید. البته باید راجع به داروهای مصرفی خود نیز با او صحبت کنید.
2- رژیم غذایی سالم داشته باشید. مصرف مکمل‌های ویتامینی که حاوی اسید فولیک باشد، توصیه میشود.
3- به طور مرتب ورزش کنید. با پزشک خود صحبت کنید و برنامه ورزشی متناسب با شرایط خود را از او دریافت کنید.
4- ریسک نکنید. از مصرف موارد خطرناکی مانند الکل، سیگار و داروهای غیرقانونی خودداری کنید. همچنین به سونا و جکوزی آب داغ هم نروید.
5- از موارد عفونت زا دوری کنید. قبل از باردار شدن، واکسن‌های موردنیاز را تزریق کنید. ابتلا به برخی عفونت‌ها برای زایمان نوزاد خطرساز است.
6- اگر مبتلا به دیابت هستید. آن را کنترل کنید. با پزشک خود صحبت کنید و با کمک او شرایط را قبل و در حین بارداری کنترل و مدیریت کنید.
7- سابقه بیماری های قلبی ارثی. اگر سابقه خانوادگی ابتلا به بیماریهای قلبی یا دیگر بیماریهای ارثی دارید، قبل از باردار شدن با یک مشاور ژنتیک راجع به تصمیم خود مشورت کنید.
جهت مطالعه بیشتر می توانید از مقاله های زیر استفاده فرمایید.
دکتر سعید بیطرفان فوق تخصص قلب اطفال و جنین
یگانه
جمعه ۲۹ تیر ۳( 2 روز پیش)
تعداد بازدید: 22
مشاهده پرسش
